Sáng 7/10, Sở Xây dựng TP.HCM tổ chức hội thảo công bố kết quả nghiên cứu "Vùng phát thải thấp (Low Emission Zone - LEZ); Lộ trình thực hiện chuyển đổi và chính sách hỗ trợ phương tiện giao thông", thuộc Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TP.HCM.

Toàn cảnh hội thảo công bố kết quả nghiên cứu "Vùng phát thải thấp.

Tại hội thảo, đơn vị tư vấn cho biết, sau sáp nhập, TP.HCM với quy mô dân số hơn 14 triệu người đang chịu áp lực lớn từ ô nhiễm giao thông. Hiện có hơn 1 triệu ô tô và 7,3 triệu xe máy, đóng góp tới 88% khí NOx, 99% CO, 79% SO₂ và 88% lượng bụi tổng phát thải. Nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình đạt 31 μg/m³, cao gấp 6 lần mức khuyến nghị của WHO, gây thiệt hại kinh tế hơn 3.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 0,25% GRDP.

Từ thực tế này, nhóm nghiên cứu đề xuất triển khai vùng phát thải thấp tại khu trung tâm TP.HCM (giới hạn bởi 15 cây cầu và 20 tuyến đường chính) và tuyến đường Rừng Sác (huyện Cần Giờ). Hai khu vực này sẽ hạn chế hoặc cấm hoạt động của xe phát thải cao như xe tải, xe máy không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 2, ô tô không đạt mức 4, trong khi xe điện, xe xanh và phương tiện ưu tiên được phép lưu thông.

Lộ trình được triển khai như sau: Giai đoạn đầu (2026), TP sẽ thí điểm hạn chế xe xăng dầu không đạt chuẩn tại khu trung tâm và tuyến Rừng Sác (đoạn từ phà Bình Khánh đến đường Duyên Hải).

Nồng độ bụi mịn PM2.5 tại TP.HCM cao gấp 6 lần mức khuyến nghị của WHO.

Từ 2027 - 2030, thành phố tiến hành kiểm định khí thải xe máy diện rộng, hạn chế dần phương tiện không đạt chuẩn vào khu trung tâm, đồng thời mở rộng vùng LEZ đến các xã Bình Khánh, An Thới Đông, Cần Giờ và Thạnh An.

Đến năm 2031, vùng phát thải thấp dự kiến mở rộng ra vành đai 1, bao quanh bởi các tuyến Phạm Văn Đồng - Nguyễn Thái Sơn - Bảy Hiền - Hương Lộ 2 Nguyễn Văn Linh.

Đến 2032, toàn bộ phương tiện ra vào vùng LEZ sẽ phải đạt tiêu chuẩn khí thải cao nhất. Các đơn vị nâng cao tiêu chuẩn khí thải áp dụng cho toàn bộ xe cộ ra vào vùng phát thải thấp.

Để quản lý hiệu quả, TP.HCM sẽ lắp đặt 58 camera nhận dạng biển số (ANPR) tại khu trung tâm và 9 camera dọc tuyến Rừng Sác, nhằm tự động nhận diện, ghi hình và xử phạt phương tiện không đạt chuẩn khi đi vào vùng LEZ.

Đồng thời, các cơ quan chức năng kiến nghị Bộ GTVT sớm bổ sung biển báo "Vùng phát thải thấp" vào Quy chuẩn quốc gia, giúp người lái xe nhận biết thông qua biển báo và ký hiệu "LEZ" tại lối vào, lối ra khu vực hạn chế.

Theo đề án, việc triển khai LEZ gắn liền với ba trụ cột chính: điện hóa phương tiện, phân vùng phát thải thấp và xây dựng hạ tầng - chính sách hỗ trợ.

Trước mắt, TP.HCM ưu tiên chuyển đổi xe buýt, taxi, xe công nghệ và xe tải sang phương tiện năng lượng xanh, đồng thời mở mới 78 tuyến xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch với gần 2.850 xe trước năm 2030, kết nối với hệ thống xe đạp, xe máy điện công cộng.

Sau đó, TP.HCM sẽ khuyến khích người dân, tổ chức, doanh nghiệp chuyển đổi sang xe điện với nhiều chính sách hỗ trợ như miễn 100% lệ phí trước bạ cho xe điện hoạt động kinh doanh vận tải; giảm 50% phí bảo trì đường bộ và lệ phí cấp đổi biển số cho xe ô tô điện; hỗ trợ tiền mặt 10% giá trị xe máy mới (tối đa 5 triệu đồng) hoặc bồi hoàn 70% giá trị còn lại nếu người dân thanh lý xe cũ; hỗ trợ lãi suất vay 10% khi mua phương tiện xanh.

Đặc biệt, hộ nghèo được hỗ trợ 100% chi phí chuyển đổi phương tiện, hộ cận nghèo 80% và hộ thường 20%.

Ông Bùi Hòa An, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM nhận định, việc sáp nhập đơn vị hành chính mang lại nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít thách thức. Địa bàn mở rộng, không gian phát triển lớn hơn, đặc biệt tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các trục giao thông lớn của thành phố. Tuy nhiên, song song với đó là áp lực từ lượng phương tiện giao thông gia tăng nhanh chóng.

Ông Bùi Hoà An, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM.

"Chúng tôi đang cố gắng thống kê lượng phương tiện một cách tốt nhất. Đề án hiện tại đang được điều chỉnh từ khuôn khổ TP.HCM cũ để áp dụng trên toàn bộ địa bàn 3 địa phương sau sáp nhập", ông An nói.

Về tiến độ đề án kiểm soát và giảm phát thải, ông An thông tin Sở Xây dựng đã chuẩn bị tương đối đầy đủ các bước thẩm định. Sau cuộc hội thảo này, đề án sẽ được trình Hội đồng nhân dân và dự kiến triển khai vào đầu năm 2026.

Với lộ trình đến năm 2029, ông An cho rằng các doanh nghiệp hoàn toàn có đủ thời gian và điều kiện để chuyển đổi phương tiện. Song song với đó, Thành phố sẽ có các chính sách hỗ trợ như thời gian cho vay, hỗ trợ lãi vay và nguồn vay để DN thực hiện đề án.

Phó Giám đốc Sở Xây dựng cũng làm rõ chính sách này đang ở mức khuyến khích chứ không phải cấm toàn bộ. Ví dụ, tại vùng phát thải, xe nào có chất lượng khí thải trong điều kiện cho phép thì vẫn có thể lưu thông, không chỉ riêng xe điện hay xe thân thiện môi trường mới được đi.

"Đây là những công việc đang được tiến hành từng bước chứ không phải là lệnh cấm toàn bộ. Do đó, việc của DN là tính toán lộ trình thích ứng của mình", ông An nói.

Đặc biệt, sự đồng thuận, hưởng ứng từ người dân cũng là yếu tố then chốt để chính sách được thành công.

Ông tin rằng khi người dân ý thức được lợi ích của việc cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe, họ sẽ tự giác chuyển đổi.

Theo Mỹ Quỳnh-Báo Xây Dựng