Hướng tới hình thành khu thương mại tự do trong tương lai

Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) vừa có Tờ trình gửi Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng đề xuất thành lập trung tâm logistics hàng không kết hợp với khu phi thuế quan tại Cảng hàng không quốc tế (HKQT) Long Thành, hướng tới hình thành khu thương mại tự do trong tương lai.

Việc xây dựng mô hình kết hợp giữa trung tâm logistics hàng không và khu phi thuế quan tại các cảng hàng không là yêu cầu cấp bách nhằm bắt kịp xu hướng toàn cầu (ảnh minh họa).

Theo ACV, trung tâm này dự kiến đặt tại khu vực phía Tây Nam của sân bay, trên diện tích 136ha thuộc tổng thể 5.000ha đã quy hoạch.

Đây là khu đất đã được giải phóng mặt bằng và được xác định chức năng logistics hàng không từ năm 2011.

Về hình thức đầu tư, ACV đề xuất đóng vai trò chủ đầu tư, phát triển hạ tầng đồng bộ, hiện đại, đồng thời xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp trình cấp có thẩm quyền. Các hãng hàng không và doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực cũng sẽ được khuyến khích tham gia liên kết đầu tư.

Trung tâm logistics hàng không kết hợp với khu phi thuế quan tại Long Thành được kỳ vọng thu hút nhiều đối tượng tham gia như: các hãng hàng không vận tải, doanh nghiệp thương mại điện tử xuyên biên giới, tập đoàn dược phẩm - công nghệ sinh học, doanh nghiệp logistics quốc tế, hãng chuyển phát nhanh, cũng như doanh nghiệp tạm nhập - tái xuất và trung chuyển hàng hóa.

ACV cho rằng việc phát triển mô hình kết hợp này là yêu cầu cấp bách nhằm bắt kịp xu hướng toàn cầu, đồng thời gia tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Với vị trí chiến lược ở trung tâm vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, Cảng HKQT Long Thành có lợi thế vượt trội khi kết nối đồng bộ với hệ thống cảng biển nước sâu, cao tốc và đường sắt quốc gia, tạo điều kiện hình thành hành lang logistics đa phương thức hiệu quả.

Theo kế hoạch, trung tâm logistics hàng không sẽ gồm hai cấu phần. "Phần cứng" là cơ sở hạ tầng và các công trình logistics.

"Phần mềm" là khu phi thuế quan với các chính sách đột phá về thuế và hải quan. Sự kết hợp này được xem là yếu tố then chốt để biến Long Thành trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa của khu vực ASEAN.

Trong giai đoạn đầu, ACV kiến nghị kết hợp trung tâm logistics hàng không với khu phi thuế quan theo cơ chế kiểm soát thuế, hải quan đã được quy định trong pháp luật Việt Nam.

Đây sẽ là nền tảng quan trọng để, khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt, Long Thành có thể từng bước phát triển thành khu thương mại tự do quốc tế.

Cảng HKQT Long Thành đang được các nhà thầu tăng tốc thi công, dự kiến đưa vào khai thác từ năm 2026 (Ảnh: Minh Tuệ).

Dự kiến đóng góp 0,7% GDP vùng Đông Nam Bộ mỗi năm

AC) nhận định, việc hình thành trung tâm logistics hàng không gắn với khu phi thuế quan tại Cảng HKQT Long Thành sẽ đưa sân bay này trở thành mắt xích quan trọng trên các tuyến hành lang kinh tế và thương mại lớn của khu vực.

Đây sẽ là trung tâm logistics hàng không duy nhất của Việt Nam gắn với khu phi thuế quan và kết nối trực tiếp với khu bay của Long Thành.

Lợi thế "cửa ngõ quốc gia" cho phép trung tâm tham gia vào mạng lưới logistics châu Á, kết nối các hành lang kinh tế chính như ASEAN, APEC…

Qua đó, góp phần thúc đẩy thương mại, thu hút FDI, giảm chi phí, thời gian vận chuyển, đồng thời nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ thương mại toàn cầu, cạnh tranh với Singapore hay Thái Lan trong chuỗi cung ứng quốc tế.

Theo ACV, trung tâm này sẽ được phát triển theo định hướng xanh, thông minh, quản trị hiện đại, với cơ sở hạ tầng đồng bộ, ứng dụng công nghệ tiên tiến và mô hình vận hành chuyên nghiệp.

Đây là nền tảng quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển dịch vụ logistics hàng không và mở rộng kết nối toàn cầu.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, để trở thành trung tâm logistics khu vực, việc thu hút nhà đầu tư quốc tế đóng vai trò then chốt. Do đó, ACV kỳ vọng mô hình kết hợp logistics, phi thuế quan, cùng các chính sách ưu đãi về thuế và hải quan, sẽ hấp dẫn các tập đoàn lớn trong lĩnh vực điện tử, dược phẩm, thương mại điện tử, logistics, hàng hóa lạnh.

Khi những "ông lớn" FDI này hiện diện, hệ sinh thái doanh nghiệp phụ trợ, hậu cần, đóng gói, thương mại… cũng sẽ theo đó phát triển.

Đáng chú ý, ACV dự báo khi đi vào vận hành hoàn chỉnh, trung tâm logistics hàng không Long Thành có thể đóng góp khoảng 0,7% GDP vùng Đông Nam Bộ và 1-2% kim ngạch xuất khẩu cả nước mỗi năm, chủ yếu từ hoạt động xuất nhập khẩu, logistics, thương mại điện tử và công nghiệp phụ trợ.

Ngoài ra, trung tâm dự kiến sẽ giúp tăng kim ngạch xuất nhập khẩu qua đường hàng không 15-20% mỗi năm, đồng thời tạo ra 15.000 việc làm (gồm 6.000 việc làm trực tiếp và 9.000 việc làm gián tiếp từ hiệu ứng lan tỏa).

((Bài học từ Singapore và Hàn Quốc

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự tái cấu trúc mạnh mẽ của chuỗi cung ứng quốc tế, đặc biệt sau đại dịch Covid-19, nhiều quốc gia đang tập trung phát triển các trung tâm logistics tích hợp nhằm tăng tính linh hoạt, tối ưu chi phí và rút ngắn thời gian giao nhận hàng hóa.

Với lợi thế tốc độ và khả năng phục vụ hàng hóa giá trị cao, logistics hàng không đã trở thành cấu phần thiết yếu trong chuỗi cung ứng hiện đại.

Trong đó, mô hình khu phi thuế quan được nhiều nước áp dụng để tạo điều kiện lưu trữ, xử lý và tái xuất hàng hóa mà không chịu các nghĩa vụ thuế thông thường, mang lại lợi thế cạnh tranh rõ rệt cho hoạt động xuất nhập khẩu.

Một ví dụ điển hình là Cảng HKQT Changi (Singapore) - trung tâm logistics hàng không hàng đầu Đông Nam Á và toàn cầu. Từ năm 1981, Changi đã phát triển Trung tâm logistics hàng không tích hợp với Khu thương mại tự do (Free Trade Zone - FTZ).

Tại đây, hàng hóa nhập khẩu được miễn thuế nhập khẩu và thuế giá trị gia tăng (GST 8%) nếu lưu trữ, trung chuyển hoặc tái xuất. Đặc biệt, hàng hóa có thể được bảo quản vô thời hạn mà không bị đánh thuế.

Nhờ cơ chế "phi thuế quan" này, Changi trở thành một trong 10 sân bay hàng hóa lớn nhất thế giới, nổi bật về trung chuyển và thương mại điện tử.

Riêng năm 2024, Changi xử lý hơn 2 triệu tấn hàng hóa và thu hút nhiều tập đoàn quốc tế như DHL, FedEx, Thermo Fisher hay SF Express. Hiện sân bay cũng đang triển khai dự án mở rộng lớn nhất lịch sử, với trọng tâm phát triển logistics và khu thương mại tự do bên cạnh vận chuyển hành khách.

Tương tự, Cảng HKQT Incheon (Hàn Quốc) cũng xây dựng Khu thương mại tự do Incheon gắn liền với sân bay và cảng biển nước sâu, tập trung vào các lĩnh vực logistics, sản xuất và dịch vụ thương mại.

Mô hình này giúp Incheon tận dụng tối đa lợi thế cửa ngõ quốc tế, biến nơi đây thành trung tâm logistics hàng không tích hợp hàng đầu châu Á. Tính từ khi thành lập, sản lượng hàng hóa thông quan đã đạt 61 triệu tấn, với mức tăng trưởng trung bình hơn 7%/năm.

Những thành công của Singapore và Hàn Quốc cho thấy, sự kết hợp giữa logistics hàng không và khu phi thuế quan không chỉ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, mà còn trở thành "nam châm" thu hút đầu tư quốc tế, thúc đẩy thương mại điện tử và dịch vụ giá trị gia tăng.))

Theo Biển Ngọc-Báo Xây Dựng